با وجود فواید بیشمار اشعه ایکس در فرایند تشخیص بیماری ، لزوم حفاظت در برابر اثرات مضر این پرتو نیز امری اجتناب ناپذیر می باشد. تمام پرسنل و افرادی که در معرض پرتوگیری قرار دارند باید قوانین حفاظت در برابر پرتو را مد نظر قرار دهند . گرچه هیچ وقت نمی توان مدعی شد که پرتوگیری در حد صفر انجام شده است ولی با رعایت قوانین حفاظت در برابر اشعه می توان دوز دریافتی افراد را به حداقل ممکن رساند.
پارامترهای مهم در کاهش پرتوگیری :
1- زمان پرتوگیری : باید در کمترین زمان مجاز فرایند تصویربرداری را انجام داد . زمان تصویربرداری کم نباید در کیفیت تشخیص تاثیر گذار باشد ، بلکه مهم تر تشخیص و درمان درست در کمترین زمان ممکن می باشد. دز کل دریافتی از فرمول زیر محاسبه می گردد:
زمان پرتوگیری * آهنگ دز (مقدار انرژی جذب شده از تمام پرتوها) = دز کل دریافتی
2- فاصله از منبع پرتو: با افزایش فاصله از تیوب اشعه ایکس ، مقدار دز دریافتی به نسبت عکس مجذور فاصله کاهش می یابد که به این معنا می باشد که دو برابر کردن فاصله باعث کم شدن قدرت اشعه به میزان یک چهارم می شود. همچنین تکنسین در هنگام تصویربرداری باید از چگونگی قرارگیری تیوب و زاویه مناسب برای تصویربرداری آگاه باشد. ارزیابی کولیماسیون مناسب و چگونگی فاکتورهای تابش اشعه در محدود کردن میزان پرتوگیری بیمار حائز اهمیت می باشد.
3- استفاده از حفاظ سربی : تکنسین ها باید در زمان اکسپوز در اتاق کنترل ایزوله شده با سرب حضور داشته باشند. در صورت نیاز به حضور در کنار بیمار ، شیلدهای سربی یکی از موثرترین روش های حفاظت در برابر اشعه ایکس می باشد. همچنین در هنگام تصویربرداری قسمت هایی از بدن بیمار که تحت تابش مستقیم قرار نمی گیرند را باید توسط شیلدهای سربی محافظت نمود. شیلدهای سربی به دلیل داشتن ترکیباتی با تراکم مولکولی بالا ، قادر به جذب اشعه می باشند. هچنین باید نسبت به پوشش مکان های حساس در برابر پرتو از قبیل تیروئید ، اندام تناسلی و عنبیه چشم به دلیل عوارض بیش از حد آن ، توجه کافی را مبذول داشت.
مجموع سه اصل زمان پرتوگیری ، فاصله از منبع پرتو و استفاده از حفاظ های سربی که در بالا اشاره شد ، مفهوم اصل ALARA ( هر چه میزان اشعه کمتر باشد موجه تر می باشد) را بیان می کند که مورد تایید کمیسیون حفاظت در برابر اشعه می باشد. . تکنسین رادیولوژیست باید اصل ALARA را مد نظر قرار داده و با تکنیک مناسب تصویربرداری ، همکاری با بیمار در چگونگی انتخاب پوزیشن مناسب و استفاده صحیح از مقادیر اکسپوژر حداقل دوز را به خود و بیمار وارد کند.
بر خلاف بیماران ، مقدار دوز دریافتی به پرسنل را می توان با مانیتورهای (پایشگر) پرسنلی مثل فیلم بج و دوزیمترهای ترمومولی لوسنت (TLD) یا اتاقک های یونیزان اندازه گرفت. پایشگرهای پرسنلی یا در خارج یقه لباس (برای بررسی میزان دوز رسیده به چشم و تیروئید) یا در محل کمر در زیر روپوش سربی استفاده می شوند.
حداکثر دوز مجاز برای هر یک از کارکنان 5 رم (rem) در سال است.تکنسین باردار باید پس از باردار شدن مسئول بخش را مطلع سازد. و یک پایشگر را در زیر روپوش سربی و نزدیک به جنین قرار دهد . حداکثر دوز برای جنین 0.5 رم در طول حاملگی می باشد. و باید تکنسین تا جای ممکن از آزمون های فلوروسکوپی و رادیوگرافی پرهیز کند.
به طور کلی اثرات اشعه به نوع اشعه تابشی ، میزان اشعه ، سن اشخاص ، قسمت هایی از بدن که تحت تشعشع قرار می گیرد و خصوصیات عملکرد ژنتیکی افراد بستگی دارد که با دانستن این اطلاعات می توان روش های حفاظتی را برای افراد و پرسنل رعایت نمود.
